We leven in tijden van permanente reorganisatie. De ene is nog niet afgerond of de volgende dient zich al aan. Alles in het teken van bezuinigingen, efficiency en ‘lean and mean’. De economische recessie heeft al tot de nodige reorganisatie geleid in het bedrijfsleven en op dit moment is het de beurt aan de (semi)overheden om de uitgaven terug te brengen. Dit kabinet doet dat onder meer door flink in het ambtenarenapparaat te snijden.
Nu is het mijn persoonlijke ervaring dat het nog niet meevalt om af te slanken. En als dat al lukt is het lastig om de juiste mensen te behouden en de mensen die de organisatie niet langer nodig heeft naar buiten (liefst naar ander werk) te begeleiden. Het komt meer dan eens voor dat in de aanloop naar een reorganisatie de beste mensen al een veilig heenkomen elders zoeken. Van wat resteert is een deel van de mensen gefixeerd op baanbehoud en trekken alle registers open en trucjes uit de kast om niet te sneuvelen in het reorganisatiegeweld. Dan komt het nogal eens voor dat de wat minder zichtbare hardwerkende mensen (in het ‘vooronder’ wordt dan wel eens gezegd, die zich ook nogal eens flexibel en daarmee gunstig voor de organisatie opstellen, uiteindelijk het veld moeten ruimen. Een lastig vraagstuk, waar ook ik geen pasklaar antwoord op heb. Wel iets om als organisatie expliciet aandacht te besteden.
Een heel waardevol aandachtspunt dat ik nu onder de aandacht wil brengen zijn de mensen die Rob Sutton als ‘asshole’ aanduidt. De mensen die met de ellebogen werken, collega’s en medewerkers niet met respect behandelen, gebruiken voor eigen gewin en met hun gedrag een bedreiging vormen voor een organisatie. Assholes heb je in vele soorten en maten. De ene heel herkenbaar die neerbuigend over collega’s praten, steeds met sarcastische humor voorstellen belachelijk maken en gericht zijn op het voeden en vergroten van het eigen ego. De andere zijn de minder zichtbare assholes die hetzelfde doen op ene veel subtielere manier. De mensen waar je geen grip op kunt krijgen. Zeg maar de ‘ratten’ uit het boek van Joep Schrijvers.
Volgens Rob Sutton werkt meer dan de helft van alle mensen gedurende zijn leven minstens één keer voor een baas die aan de kenmerken van een Asshole of Rat voldoet. En dan hebben we het nog niet eens over de collega’s (dus niet in een hiërarchische verhouding tot elkaar) met soortgelijk gedrag.
Sutton stelt nu dat reorganisatie waarbij ontslagen onontkoombaar zijn leiden tot onzekerheid en verdriet bij de achterblijvers. Maar als de organisatie de assholes de deur weet uit te werken, dan leidt dat juist tot opluchting en hernieuwd werkplezier bij de achterblijvers. Het ontslaan van een asshole is dus een mooie manier om in tijden van reorganisaties de motivatie weer hoog te krijgen.
Als ik je vraag wie de assholes en/of ratten binnen jouw organisatie zijn, wie komen dan in jouw gedachten op? Hoe kun jij ervoor zorgen dat zij en niet jij bij de volgende reorganisatie het veld moeten ruimen? Hoe ga jij als topmanager ervoor zorgen dat je het moreel en de inzet in tijden van onzekerheid in het bedrijf hoog blijft? Kun jij ervoor zorgen dat de ratten echt het (niet zinkende) schip als eerste verlaten?