Menig ‘goeroe’ wil ons doen geloven dat je medewerkers beter kunt laten presteren door ze positief te motiveren, door ze ontwikkelingsmogelijkheden te bieden, opleidingen te laten volgen, ze persoonlijk aandacht te geven, door teambuildingactiviteiten, een heidag op zijn tijd en ga zo maar door. Deze positieve motivatie zou veel beter werken voor de productiviteit van medewerkers dan negatieve prikkels als toezicht, saai en eentonig werk bieden, strenge afstandelijke targetgedreven leiding of korting op loon bij onderpresteren.
Op deze gedachte drijft menig managementboek of opleidingsinstituut. Toch blijkt deze theorie eenvoudig onderuit te halen. Maar voordat ik dat doe: productiviteit is voor mij niet de maat der dingen. Natuurlijk moet er een prestatie geleverd worden op de werkplek. Daar krijg je immers maandelijks je loon voor. Maar dat betekent niet dat de productietargets almaar hoger moeten worden gesteld waardoor je je als werknemer op een gegeven moment een uitgeknepen citroen voelt na een dag werken. Vanuit een werknemersperspectief is dat niet prettig en op de lange duur niet gezond. Ook voor de mate van zelfstandigheid van werknemers en innoverend vermogen van een onderneming hebben (met name internetgerelateerde) ondernemingen als Google laten zien dat een prettige, ruime, kleurrijke werkomgeving met veel vrijheden voor werknemers daaraan veel kan bijdragen.
Betekent dat je als werkgever dus maar alle trucjes uit de kast moet halen om je werknemers te faciliteren, te ondersteunen, te stimuleren en te motiveren? Wel als je tevreden personeel wilt hebben. Ga je voor de hoogste productiviteit, dan zou ik het gemiddelde managementboek en managementtraining ver links laten liggen.
Want als ik je vraag waar ter wereld de hoogste productiviteit wordt gehaald. Waar is dat dan? In Amerika, in Europa, in Oost-Europa, of in Azië? Ik denk dat het antwoord dan snel gegeven is. De hoogste productiviteit per werknemer wordt geleverd in Azië. Het management draait daar allerminst om het geven van positieve prikkels. Nee werknemers worden daar gedreven tot de hoogst mogelijke productiviteit, onder weinig aansprekende omstandigheden, met streng toezicht. En ik weet dat het aanbod van werknemers daar veel groter is dan in Nederland en dat de cultuur daar ook zodanig is dat werknemers eerder de opdrachten van hun meerdere opvolgen. Maar toch, als je naar de kern teruggaat, is het daar niet veel anders dan bij ons.
Ga je voor de hoogste productiviteit, dan werkt het opknippen van werkzaamheden in monotone, gespecialiseerde stapjes, streng toezicht en strenge sancties op onderpresteren veel beter dan positieve prikkels. Maar worden werknemers dan niet ziek, of gaan ze niet op zoek naar een andere werkgever? Dat zou je jezelf in economische hoogtijdagen kunnen afvragen. Heden ten dage is het baanaanbod echter laag en het aantal werkzoekenden hoog. Maar ook in economische voorspoed blijken medewerkers onder ‘slechte’ omstandigheden akelig honkvast. Het risico dat werknemers de biezen pakken is veel kleiner dan wordt voorgesteld.
Help ik hiermee mijn eigen trainingen om zeep? Nee, ik denk het niet. Ik denk dat er voldoende werkgevers zijn die om meer geven dan productiviteit alleen. Ik bepleit ook zeker geen Aziatische toestanden in Nederlandse ondernemingen. Ik schrijf dit stuk omdat ik het belangrijk vind dat je kritisch moet blijven op je eigen product en dat de gemiddelde Nederlandse werknemer behoorlijk verwent is.
Ik vind werkplezier belangrijk, maar dat begint wel met werken. Zonder werk geen werkplezier. En het bewustzijn dat het werk ook heel goed zonder plezier gedaan kan worden houdt mij met de beide benen op de grond en zorgt dat ik de juiste balans tussen werk en plezier goed in de gaten houd. Ik hoop dat jij en je werkgever dat ook doen.