Werkplezier is een luxe

Er wordt nogal eens gedaan alsof een goede werksfeer, een fijne bedrijfscultuur, collegialiteit en veel werkplezier belangrijke randvoorwaarden voor productiviteit en effectiviteit op de werkplek. Ik ben het daar hartgrondig mee oneens. Werkgevers die de productiviteit tot grote hoogte willen opstuwen zou ik adviseren om juist niets aan werkplezier te doen. Voor de hoogste productie is een angstcultuur, uitbuiting van de werknemers, strenge top-down leiding met honderprocent controle en overzicht bij uitstek de beste bedrijfscultuur.

Niet alleen in Aziatische landen

En wie denkt dat ik daarmee de plank volledig missla, moet maar eens gaan kijken in de fabrieken en sweatshops in Bangladesh, China of een willekeurig ander Aziatisch land waar onze mooie Iphones in elkaar worden geschroefd of waar onze veel te goedkope kleding in elkaar wordt genaaid. Als werkplezier en een goede werksfeer randvoorwaarden voor productiviteit en effectiviteit zouden zijn zouden deze fabrieken heel anders worden ingericht (en zouden onze producten een stuk duurder zijn). Zou je in die landen een manager aanspreken over werkplezier, dan zou hij je eerst in je gezicht uitlachen en vervolgens de laan uit sturen. Voor jou honderd anderen.

Dan zou je wellicht nog kunnen denken dat uitbuiting en een angstcultuur alleen werken in landen met een groot overschot aan arbeidskrachten, lage lonen en een haast dictatoriale politiek en cultuur en dus zeker niet in een land als Nederland.

Ook in Nederland…

Dan ga ik je snel uit de droom halen. Want uitbuiting, een klotecultuur en een verpeste werksfeer kom je inmiddels bij heel veel Nederlandse ondernemingen tegen. En dat doen die ondernemingen niet voor niets. Het gaat dan puur om de hoogste productiviteit voor de allerallerlaagste prijs te krijgen. Door werknemers uit te knijpen tot ze bijna niet meer kunnen. Ik noem drie voorbeelden om dit punt aan te tonen.

In het programma Rambam werd aandacht besteed aan de hotel schoonmaakbranche. Daar is het inmiddels gebruikelijk om de werknemers niet uit te betalen per uur maar per kamer. Daarbij wordt een haast onmogelijke streeftijd opgelegd per kamer, waardoor de werknemers iedere dag weer een tot drie uur in eigen tijd, onbetaald, kamers schoon moeten maken. En als ze dat niet goed doen in die beperkte tijd die ze per kamer krijgen, dan durft de werkgever ook nog eens geld in te houden op het schamele salaris dat deze schoonmakers krijgen.

De postbezorging heeft in een bezuinigingsoperatie alle postbodes de laan uit gestuurd en vervangen door postbezorgers. Vooral onder de pakjesbezorgers is het slecht gesteld. Deze zijn niet langer in dienst van TNT of TPG maar worden als ZZP’er ingehuurd en worden per pakje betaald. Ook hier dezelfde trend van uitbuiting, dwang tot het werken in eigen tijd en het verleggen van kosten (het bestelbusje) en risico’s (ziekte, pensioenopbouw, autopech) naar de schijnzelfstandige die voor een schamel loon al deze risico’s en ‘de facto’ onbetaalde werkuren op zijn schouders krijgt gelegd.

Een laatste welbekend voorbeeld is de Aldi. De werkomstandigheden zijn daar jarenland al zo slecht dat er inmiddels zelfs een meldpunt voor is ingesteld. Wie in deze winkel weleens boodschappen doet ervaart vanzelf het weinige personeel en de hoge werkdruk. En dan zie je alleen nog maar wat er voor de schermen gebeurt. Achter de schermen schijnt de werksfeer en werk- of beter angstcultuur nog veel slechter te zijn. Nu ligt er al sinds medio 2014 een verbeterplan onder druk van bevindingen van de arbeidsinspectie, maar wie gelooft dat dat werkelijk tot wezenlijke veranderingen leidt is wel erg naief. Het feit dat er na 2014 geen serieus nieuwsbericht over het verbeterplan naar buiten zijn gekomen spreekt boekdelen. Wie kijkt op de rateyourcompany pagina van de FNV ziet ook uit recente reacties dat de werkcultuur nog steeds op zijn zachtst gezegd niet best is.

Nu beperk ik me hier even tot deze drie bedrijven, maar wie verder zoekt op genoemde FNV website komt ook bij andere bedrijven (Trigion, Lidl, Zeeman, Action) volop misstanden tegen. Nou zijn niet alle prijsvechters kommer en kwel en zullen er vast ook wel goede filiaalhouders zijn die met respect met de werknemers omgaan, maar voor een vrolijke werkplek zou ik toch liever naar een andere werkgever omzien.

Afhankelijk

In al deze voorbeelden zou je zeggen dat je dan toch op zoek kunt naar een andere baan. Maar het punt is dat dat voor deze mensen vaak moeilijk zo niet onmogelijk is. Ze bevinden zich in een totaal afhankelijke relatie van de werkgever en in dit systeem worden ze zo murw gebeukt dat ze het gevoel krijgen geen kant op te kunnen. En soms hebben ze ook echt geen keus. Dit gaat ten koste van de werknemer, terwijl de ‘bazen’ rijker en rijker worden. En wie denkt dat de politiek wel in zal grijpen komt bedrogen uit. Bij al deze voorbeelden kan ik de kamervragen vrij simpel achterhalen, maar ook dat is alleen maar voor de bühne; zelfs als het gaat om vragen door de coalitiepartijen zelf. In vrijwel geen enkel geval neemt de politiek namelijk echt maatregelen en worden de uitgebuite burgers dus zelfs in een modern land als Nederland aan hun lot overgelaten. Ten koste van de werkgevers en hun aandeelhouders.

De trend zet zich door

Pleit ik nu echt om vooral geen aandacht aan werkplezier te besteden? Nee natuurlijk niet. Maar weet dat er een leger aan consultants is die dat wel doen. En met succes als je kijkt naar de manier waarop grote bedrijven de tegenwoordig met hun personeel (of schijn-zzp’ers) omgaan. Ik vind dat een slechte ontwikkeling, maar wel iets waar we met zijn allen rekening mee moeten houden.  Steeds meer bedrijven versoberen en verzakelijken de arbeidsomstandigheden en arbeidsrelaties. Het ontslagrecht is al uitgekleed en werkgevers grijpen alle mazen in de wet aan zodat ze het personeel makkelijk kunnen ontslaan en het laagst mogelijke salaris (vaak zelfs onder het wettelijk minimumloon) kunnen uitbetalen. De hoop dat de politiek daar effectief in gaat grijpen heb ik allang laten varen.

Werkplezier is geen recht maar een luxe

Zit jij bij een werkgever die wel geeft om zijn werknemers? Die aandacht besteedt aan een goede sfeer en cultuur? Die wel geeft om collegialiteit en goede arbeidsomstandigheden? Weet dan dat je in je handen moet knijpen en blij mag zijn dat je daar mag werken. Aan de overkant is het gras echt niet groener, nee eerder bruin, dor en verdroogd.

Ik vecht voor werkplezier, een goede werksfeer en werkcultuur en een eerlijke vergoeding voor arbeid. Omdat ik denk dat dat op de lange termijn het beste is voor de werkgever èn de werknemers. Omdat dat zorgt voor betrokkenheid bij het werk en verbinding met de onderneming en met collega’s. Omdat dat zorgt voor een ‘great place to work’.

Gelukkig zijn er ook werkgevers die dat serieus nemen. Kijk maar naar de jaarlijkse verkiezing van beste werkgevers. Organisaties die laten ervoor zorgen dat er vertrouwen is in het management, medewerkers trots zijn op wat ze doen en plezier hebben in het werk en met hun collega’s. Als je dan toch eens om gaat kijken naar een nieuwe baan is dat een goede lijst om je te oriënteren.

Deel je ervaring

Heb jij nog meer ervaringen? Deel ze dan (anoniem) in een reactie op dit bericht.