Iedere dag krijgen we een stortvloed aan nieuwe informatie over ons heen. Dat terwijl ons leven toch al zo druk en overvol is en we dus geen tijd hebben om alles tot ons te nemen. Dit heeft tot gevolg dat ons lichaam een verdedigingsmechaniek in werking stelt, die de de informatie om ons heen filtert. Dat gebeurt volledig onbewust.
Dat mechaniek heeft de natuurlijke neiging om alleen die informatie tot ons te laten doordringen, die aansluiten bij onze bestaande gedachten, denkbeelden en overtuigingen. Alle andere informatie lezen we misschien nog wel, maar dringt niet tot ons door en vervliegt in het niets. In het kort: we horen alleen dat wat we willen horen.
Onderzoek
Deze wetenschap is al zeer oud, maar psychologen van de universiteiten van Ilinois en Florida hebben dat nog eens bevestigt. Zij hebben de gegeven uit ruim 90 bestaande onderzoeken gebundeld en opnieuw geanalyseerd. Daaruit bleek dat nogmaals dat mensen de neiging hebben om informatie te negeren die tegenstrijdig is aan wat ze al denken of geloven.
Maar komt dat nou omdat mensen informatie vermijden die hun overtuiging weerlegt of omdat ze simpelweg vaker blootgesteld worden aan ideeën die de eigen ideeën bevestigen omdat ze zich over het algemeen omringen met gelijkgestemden? Het tweede bleek minder doorslaggevend dan het eerste. De onderzoekers wilden ook weten of mensen liever de waarheid onder ogen zien of liever in hun veilige comfortzone blijven. De onderzoekers ontdekten dat mensen over het algemeen bij voorkeur de informatie selecteren die hun eigen gezichtspunt bevestigt. Mensen met een gesloten persoonlijkheid hebben nog meer die neiging. Ook als het om politiek, religieuze of ethische kwesties gaat staan mensen minder open voor andere invalshoeken.
Mensen met weinig vertrouwen in hun eigen overtuiging stellen zich minder vaak blootstellen aan tegenstrijdige meningen dan mensen die erg overtuigd zijn van hun ideeën. Soms gaan (met name de laatsten) juist bewust op zoek naar tegengestelde meningen. Zo zal een politicus zich willen verdiepen in het standpunt van zijn tegenstanders om dat vervolgens te kunnen weerleggen. Als je dokter zegt dat je een ernstige ziekte onder de leden hebt (of juist niet), vraag je toch nog even een second opinion aan een tweede arts.
Neveneffect
Dit zelfverdedigingsmechanisme is er niet voor niets. Het houdt de wereld en ons leven simpel en overzichtelijk. Maar het zorgt er soms ook voor dat we te lang aan onze overtuigingen blijven hangen, ook als er allang nieuwe feiten en inzichten zijn die die overtuiging weerleggen. Zodoende kan dat mechanisme ook contraproductief werken.
Wat zegt dat over jou? Beperk jij je ook tot die informatie die jou goed uitkomt en negeer je andere signalen als geluiden uit ‘het andere kamp’ dat ‘toch niet te vertrouwen is’? Of ligt de echte waarheid in het midden? Misschien is het juist een leuk experiment om de komende tijd dat je de krant of een nieuwssite leest of het journaal bekijkt expliciet te letten op dat nieuws dat niet strookt met jouw denkbeelden, om vervolgens te bekijken of daar (ook) een kern van waarheid in zit. De wereld wordt daardoor een stuk genuanceerder en mooier denk ik.
Stapje voor stapje overtuigen
Heb je de schone taak om iemand anders te overtuigen. Dan heeft het weinig zin om diegene te overstelpen met feiten en kennis die tegen de overtuiging van die ander ingaan. Veel beter kun je zoeken naar een verhaal dat aansluit bij de overtuigingen van de ander, waarna je later in je verhaal, zodra je de aandacht van de ander te pakken hebt, stapje voor stapje een bruggetje bouwt naar een andere overtuiging. De kans dat je daarmee succes sorteert is een stuk groter.